Bệnh cúm cực kỳ nguy hiểm với phụ nữ mang thai, có thể gây viêm phổi, nhiễm trùng hô hấp đe dọa nguy cơ thai kỳ, sinh non, trẻ bị dị tật bẩm sinh như hở hàm ếch, sứt môi, dị tật ống thần kinh, bất thường tim mạch, trẻ sinh ra thấp bé nhẹ cân… Chủ động tiêm vắc xin cúm trước khi mang thai hoặc sau tam cá nguyệt thứ nhất là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất, bảo vệ cả mẹ và con khoẻ mạnh, an toàn. Vậy, phụ nữ nên tiêm phòng cúm trước khi mang thai bao lâu? Tiêm vắc xin cúm trong thai kỳ được không? Cần lưu ý những gì trước khi tiêm?
Bệnh cúm cực kỳ nguy hiểm với phụ nữ mang thai, có thể gây viêm phổi, nhiễm trùng hô hấp đe dọa nguy cơ thai kỳ, sinh non, trẻ bị dị tật bẩm sinh như hở hàm ếch, sứt môi, dị tật ống thần kinh, bất thường tim mạch, trẻ sinh ra thấp bé nhẹ cân… Chủ động tiêm vắc xin cúm trước khi mang thai hoặc sau tam cá nguyệt thứ nhất là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất, bảo vệ cả mẹ và con khoẻ mạnh, an toàn. Vậy, phụ nữ nên tiêm phòng cúm trước khi mang thai bao lâu? Tiêm vắc xin cúm trong thai kỳ được không? Cần lưu ý những gì trước khi tiêm?
Theo quy trình tiêm chủng vắc xin an toàn, người tiêm cần phải được khám sàng lọc trước tiêm để được bác sĩ thăm khám, xác định tình trạng sức khỏe, tiền sử bệnh lý và lịch sử tiêm chủng để đưa ra những chỉ định tiêm chủng chính xác, đảm bảo an toàn và hiệu quả khi tiêm. Trong quá trình khám sàng lọc, người tiêm cần thông báo cho bác sĩ về những tiền sử dị ứng với các thành phần hóa chất, các phản ứng sau tiêm các vắc xin trước đây, hiện trạng dùng thuốc, các liệu pháp điều trị đang sử dụng, thời điểm dự định mang thai…
Cúm là bệnh nhiễm trùng cấp tính đường hô hấp với biểu hiện ban đầu là sốt, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, hắt hơi, sổ mũi, đau họng, ho. Cúm không chừa một ai, bất cứ ai cũng đều có thể trở thành “nạn nhân” của cúm, đặc biệt phụ nữ mang thai là đối tượng dễ mắc cúm và nguy cơ trở nặng, biến chứng nguy hiểm.
Nguyên nhân là khi mang thai cơ thể phụ nữ rất nhạy cảm, rối loạn nội tiết, khả năng miễn dịch suy yếu, sức đề kháng với bệnh tật kém nên dễ lây mầm bệnh từ người khác, nhất là với những thai phụ vốn có sức khỏe yếu.
Khi phụ nữ mang thai mắc cúm, đặc biệt là ở giai đoạn 3 tháng đầu thai kỳ, bệnh sẽ biến biến rất nghiêm trọng, thai phụ thường lâu khỏi hơn, cộng với sự suy nhược sức khỏe do thai kỳ, cơ thể trở nên mệt mỏi, ăn không ngon, khó ngủ, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, nguy cơ cao xảy ra các biến chứng như sảy thai, thai chết lưu, sinh non, thai nhi dị tật (như hở hàm ếch, tật tim bẩm sinh…), chậm phát triển về thần kinh và vận động. (1)
Nguy hiểm hơn, sự suy giảm miễn dịch trong thời kỳ mang thai khiến phụ nữ trở thành những đối tượng dễ bị tổn thương, dễ bị nhiễm trùng đồng thời cùng lúc nhiều tác nhân gây bệnh ngoài cúm (đồng nhiễm) hoặc sau khi nhiễm cúm khiến cơ thể bị suy yếu hơn, lại tiếp tục nhiễm thêm các tác nhân khác (bội nhiễm), làm kéo dài thời gian bệnh, gia tăng nguy cơ biến chứng nặng, tỷ lệ tử vong do cơ thể bị “tàn phá” bởi nhiều tác nhân gây bệnh khác nhau.
Đồng thời, việc đồng nhiễm, bội nhiễm cúm với các tác nhân gây bệnh khác trong giai đoạn mang thai gây khó khăn trong quá trình chẩn đoán do có thể các tác nhân cùng gây triệu chứng khác nhau, hình thành rào cản lớn cho điều trị.
Theo các chuyên gia, tiêm vắc xin cúm là phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất và an toàn cho phụ nữ mang thai, giúp giảm 72% tỷ lệ nhập viện liên quan tới bệnh cúm, giảm 51% nguy cơ thai chết lưu, giảm 25% tỷ lệ sinh non, giảm 72% nguy cơ trẻ nhũ nhi (< 6 tháng tuổi) nhập viện do cúm và 29% tỷ lệ mắc bệnh đường hô hấp ở trẻ sơ sinh.
Một nghiên cứu năm 2013 về hiệu quả của vắc xin cúm trong việc ngăn ngừa bệnh do virus cúm gây ra ở phụ nữ mang thai trong mùa cúm 2010 – 2011 và 2011 – 2012 trên mẫu dân số hai khu vực đô thị ở California và Oregon (Mỹ) cho thấy, việc tiêm ngừa vắc xin cúm trong 2 mùa cúm trên đã làm giảm đến 50% nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính liên quan đến cúm ở phụ nữ mang thai.
Một nghiên cứu khác vào năm 2018 về hiệu quả của vắc xin cúm trong việc ngăn ngừa nguy cơ nhập viện do cúm khi mang thai trong giai đoạn 2010 – 2016, dựa trên dữ liệu y tế của Úc, Canada, Israel và Hoa Kỳ cho thấy, tiêm phòng cúm giúp giảm 40% nguy cơ nhập viện vì cúm ở phụ nữ mang thai, giúp bảo vệ trẻ sau khi sinh ra được khỏi bệnh cúm và tình trạng nhập viện liên quan đến cúm trong vài tháng đầu sau khi sinh, khi trẻ còn quá nhỏ để tiêm vắc xin nhờ có khả năng truyền miễn dịch thụ động từ mẹ sang con.
Chính vì thế, tiêm phòng cúm trước khi mang thai là việc làm vô cùng cần thiết, đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tỷ lệ mắc, biến chứng, bảo vệ sức khỏe thai kỳ, giúp quá trình “vượt cạn” thuận lợi, thành công.
KHÔNG. Hiệu quả bảo vệ của vắc xin cúm có thể kéo dài từ 6 – 12 tháng tùy thuộc vào khả năng đáp ứng miễn dịch của cơ thể, thường là 1 năm. Trong khi đó, thời gian thai kỳ thường kéo dài trong hơn 9 tháng, chính vì thế nếu trước khi mang thai đã tiêm cúm, trong quá trình mang thai không cần tiêm thêm cúm nữa.
Tuy nhiên, sau khi thai kỳ kết thúc, phụ nữ cần tiếp tục tiêm ngừa vắc xin cúm sau 1 năm kể từ thời điểm tiêm cúm tiền mang thai trước đó và tiêm nhắc lại một mũi hàng năm để kịp thời sinh kháng thể với các chủng virus cúm mới đang lưu hành trong năm đó, bảo vệ sức khỏe bản thân và cả gia đình.
Nên tiêm phòng vắc xin ngừa cúm trước khi mang thai 1 tháng để đảm bảo hệ thống miễn dịch của người phụ nữ kịp thời hoạt động, sinh kháng thể chủ động bảo vệ cả mẹ và bé khỏi các nguy cơ bất lợi về sức khỏe trong quá trình mang thai vì sau khi tiêm, vắc xin sẽ không mang lại hiệu quả ngay lập tức mà cần có thời gian để kích thích hệ miễn dịch hoạt động và sinh kháng thể.
Bên cạnh đó, Việt Nam là quốc gia lưu hành cúm quanh năm với 2 đỉnh dịch của mùa cúm mỗi năm, thường là trước tháng 3 đến tháng 4 và trước tháng 9 đến tháng 10 hàng năm. Chính vì thế, để vắc xin cúm đạt hiệu quả tốt nhất, tất cả trẻ em và người lớn, bao gồm cả phụ nữ mang thai, phụ nữ dự định mang thi cần chủ động tiêm ngừa vắc xin phòng cúm càng sớm càng tốt, tốt nhất là trước 2 đỉnh dịch nêu trên.
Sau khi tiêm vắc xin, người tiêm cần ở lại cơ sở tiêm chủng ít nhất 30 phút để được nhân viên y tế theo dõi, quan sát tình trạng sức khỏe sau tiêm nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu sức khỏe bất thường sau tiêm chủng (như dị ứng, sốc phản vệ…) để xử trí kịp thời.
Hiện nay, tại Việt Nam có 04 loại vắc xin phòng cúm cho phụ nữ trước khi mang thai, bao gồm:
Trong đó, vắc xin cúm tam giá Ivacflu-S chỉ có thể tiêm cho phụ nữ tiền mang thai, bởi hiện chưa có dữ liệu an toàn và hiệu quả khi sử dụng tiêm cho phụ nữ có thai, chỉ nên dùng thuốc nếu lợi ích vượt trội so với nguy cơ. Trong khi đó, cả 3 loại vắc xin cúm Tứ giá Vaxigrip Tetra, Influvac Tetra và GCFlu Quadrivalent đều có thể tiêm cho phụ nữ trước và trong thai kỳ, ở bất kỳ thời điểm nào của thai kỳ, tốt nhất là sau tam cá nguyệt đầu tiên. (2)
Khoảng 2 – 3 tuần sau tiêm, tùy thuộc vào khả năng đáp ứng miễn dịch của mỗi cá nhân, vắc xin cúm sẽ phát huy tác dụng bảo vệ cơ thể người tiêm chống lại sự tấn công, lây nhiễm và gây bệnh của virus cúm. Bởi sau khi tiêm vắc xin, cần một khoảng thời gian nhất định để vắc xin đi vào cơ thể, kích thích hệ thống miễn dịch làm việc, giải phóng các tế bào miễn dịch hoạt động, sản sinh kháng thể và hình thành “trí nhớ miễn dịch” nên vắc xin sẽ không mang lại hiệu quả tức thời.